Trong canh tác lúa ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), giai đoạn đầu vụ luôn là thời điểm quan trọng để định hình năng suất cả mùa. Ở giai đoạn này, cây lúa còn non, bộ rễ và thân lá chưa hoàn chỉnh, sức chống chịu yếu. Chỉ một số tác nhân sâu bệnh nhỏ cũng có thể để lại hậu quả lớn về sau. Trong đó, sâu cuốn lá nhỏ (Cnaphalocrocis medinalis) và sâu đục thân hai chấm (Scirpophaga incertulas) là hai đối tượng nguy hiểm, thường xuất hiện sớm, gây hại mạnh, làm suy yếu cây lúa từ nền tảng.

Tháng 8–9 hằng năm, điều kiện thời tiết nóng ẩm, mưa xen nắng, sạ lúa dày ở nhiều vùng làm mật độ sâu tăng cao. Do vậy, việc cảnh báo sớm, nhận diện tác hại và áp dụng biện pháp phòng ngừa kịp thời là nhiệm vụ then chốt cho nông dân, hợp tác xã và đại lý vật tư nông nghiệp.

1. Sâu cuốn lá nhỏ – mối đe dọa âm thầm ở lúa non

Đặc điểm sinh học

Sâu cuốn lá nhỏ có vòng đời ngắn, mỗi năm 5–6 lứa. Bướm thường xuất hiện rộ từ tháng 7 đến tháng 9. Trứng được đẻ trên lá lúa, sâu non nở ra nhanh chóng rồi cuốn lá lại thành ống để ẩn náu và ăn lớp thịt lá.

Ở giai đoạn lúa non đầu vụ, chỉ cần mật độ 20–30 con/m², ruộng đã xuất hiện tình trạng lá trắng bạc, cây còi cọc, chậm đẻ nhánh.

Tác hại trên lúa non

Mất diện tích quang hợp: Lá bị cuốn lại, bên trong bị ăn rỗng, còn lại lớp biểu bì trắng, làm giảm khả năng quang hợp.

Sinh trưởng chậm: Cây lúa mất sức, kém xanh, chiều cao thấp, đẻ nhánh ít hơn.

Tạo điều kiện cho bệnh: Lá yếu, tổn thương nhiều dễ bị đạo ôn, khô vằn xâm nhập.

Tích lũy thiệt hại: Ở lúa non, mất đi 1–2 lá quan trọng sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ chu kỳ sinh trưởng, dẫn đến năng suất thấp.

Nguy cơ bùng phát

Ruộng gieo sạ dày, bón thừa đạm, ẩm độ cao là môi trường lý tưởng cho sâu phát sinh. Các trà lúa gieo muộn, ruộng không đồng loạt dễ bị dồn áp lực sâu lớn hơn.

2. Sâu đục thân hai chấm – “sát thủ” trong thân cây lúa

Đặc điểm sinh học

Bướm sâu đục thân hai chấm có màu vàng nhạt, cánh trước mang hai chấm đen đặc trưng. Chúng đẻ trứng thành ổ phủ lông trắng ở lá. Sau 5–7 ngày, trứng nở, sâu non chui vào bẹ rồi đục thẳng vào thân lúa.

Ở giai đoạn lúa non, chỉ cần vài con sâu chui vào thân cũng đủ làm dảnh héo, giảm mật độ nhánh hữu hiệu.

Tác hại trên lúa non

Dảnh héo (bẹ trắng): Khi sâu phá hại phần bên trong thân, dảnh lúa non sẽ héo từ trên ngọn xuống. Rút dảnh ra dễ thấy phần bên trong bị rỗng.

Giảm số nhánh hữu hiệu: Mỗi dảnh héo đồng nghĩa mất đi một bông lúa tiềm năng. Ở giai đoạn non, cây có thể đẻ nhánh bù nhưng thường yếu, không hiệu quả.

Ruộng không đồng đều: Một số dảnh chết sớm, số còn lại phát triển → ruộng chênh lệch, khó chăm sóc, khó thu hoạch đồng loạt.

Ảnh hưởng lâu dài: Lúa ít nhánh, cây yếu → giảm mật độ bông, năng suất chung thấp.

Nguy cơ bùng phát

Ruộng gieo cấy muộn, nhiều phân đạm, giữ nước liên tục, có nhiều gốc rạ tồn dư sẽ tạo điều kiện để sâu đục thân tồn tại và phát triển mạnh.

3. Điểm chung cần lưu ý ở giai đoạn lúa non

Sức chống chịu của lúa còn yếu: Bất kỳ thiệt hại nào cũng gây ảnh hưởng lâu dài.

Mật độ sâu không cần quá cao cũng đã gây hại nặng: Ở giai đoạn non, chỉ cần 20 con sâu cuốn lá hoặc 0,3–0,5 ổ trứng sâu đục thân/m² đã vượt ngưỡng cần xử lý.

Hậu quả tích lũy: Cây mất lá, mất dảnh ngay từ đầu vụ sẽ không có khả năng hồi phục hoàn toàn, năng suất giảm đáng kể.

4. Cảnh báo tình hình trong tháng 9

Sâu cuốn lá nhỏ: Thường rộ vào tháng 9, trùng với giai đoạn lúa đẻ nhánh – làm đòng sớm. Nếu không phòng trừ kịp, mật độ sâu non sẽ làm lá trắng đồng loạt.

Sâu đục thân hai chấm: Lứa sâu thường xuất hiện mạnh từ tháng 8 đến tháng 9. Với lúa non, nguy cơ gây dảnh héo cao.

Kết hợp thời tiết: Mưa xen nắng, sương mù sáng, độ ẩm cao → thuận lợi cho cả hai đối tượng phát sinh đồng thời.

5. Biện pháp phòng ngừa và quản lý tổng hợp (IPM)

5.1. Biện pháp canh tác

Gieo sạ đồng loạt, né rộ dịch hại, tránh gieo sạ muộn so với lịch khuyến cáo.

Sạ mật độ vừa phải, không để quá dày.

Bón phân cân đối N–P–K, giảm đạm trong giai đoạn non.

Làm đất kỹ, dọn gốc rạ, vệ sinh đồng ruộng trước vụ mới.

Quản lý nước hợp lý: giữ mực nước ổn định, không để ruộng quá khô hoặc ngập lâu.

5.2. Theo dõi và giám sát đồng ruộng

Thăm đồng thường xuyên từ 10 ngày sau sạ.

Với sâu cuốn lá: kiểm tra số lá bị cuốn, mật độ sâu non.

Với sâu đục thân: kiểm tra ổ trứng phủ lông trắng trên lá, quan sát dảnh héo.

Ghi nhận mật độ, đối chiếu với ngưỡng phòng trừ:

Sâu cuốn lá ≥ 20 con/m² (đẻ nhánh) hoặc ≥ 30 con/m² (làm đòng).

Sâu đục thân ≥ 0,3–0,5 ổ trứng/m².

5.3. Biện pháp sinh học

Tận dụng thiên địch tự nhiên: ong ký sinh Trichogramma (ký sinh trứng sâu đục thân), bọ cánh cứng, nhện bắt mồi.

Hạn chế phun thuốc phổ rộng, bảo vệ thiên địch phát triển.

Có thể sử dụng chế phẩm sinh học hoặc bẫy pheromone theo dõi bướm.

5.4. Sử dụng thuốc BVTV hóa học hợp lý

Chỉ phun khi sâu vượt ngưỡng.

Phun khi sâu non còn nhỏ (tuổi 1–2) để thuốc tiếp cận hiệu quả.

Với sâu đục thân: phun khi sâu mới nở, chưa kịp chui vào thân.

Ở nơi mật độ cao, áp dụng phun kép (2 lần cách nhau 5–7 ngày).

Lựa chọn thuốc đặc hiệu, ít hại thiên địch, luân phiên hoạt chất để tránh kháng thuốc.

Bà con có thể sử dụng các sản phẩm sau để:

Thuốc trừ sâu sinh học ACPlant 1.9EC

Với thành phần hoạt chất Emamectin benzoat 19g/l. Hoạt chất này tác động trực tiếp đến hệ thần kinh của sâu rầy khiến chúng ngừng ăn và chết trong thời gian ngắn.

Sản phẩm Acplant 1.9EC của công ty BVTV Hậu Giang

6. Khuyến cáo thực tiễn cho nông dân và đại lý

Nông dân: Không nên phun thuốc sớm khi chưa tới ngưỡng, tránh lãng phí và hại thiên địch. Chủ động thăm đồng và theo dõi dự báo sâu bệnh của Chi cục BVTV địa phương.

Đại lý vật tư nông nghiệp: Tư vấn nông dân theo nguyên tắc “phòng sớm – trị đúng lúc”, khuyến khích kết hợp sinh học – hóa học hợp lý. Đồng thời, tổ chức các mô hình trình diễn phun đúng kỹ thuật để bà con tin tưởng.

Doanh nghiệp: Đẩy mạnh cung ứng các sản phẩm đặc trị sâu non tuổi nhỏ, chế phẩm sinh học, cũng như vật tư theo hướng nông nghiệp bền vững.

Kết luận

Sâu cuốn lá nhỏ và sâu đục thân hai chấm là hai đối tượng gây hại nguy hiểm nhất ở giai đoạn lúa non đầu vụ. Chúng có khả năng phá hại nhanh, làm giảm số lá và số dảnh hữu hiệu, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất cả mùa.

Biện pháp quản lý hiệu quả nhất là quản lý tổng hợp (IPM): gieo sạ đồng loạt, bón phân cân đối, theo dõi sát ruộng, bảo vệ thiên địch, và chỉ sử dụng thuốc khi sâu vượt ngưỡng. Khi được phòng trừ kịp thời và đúng kỹ thuật, nông dân vừa giảm chi phí, vừa bảo vệ được cây lúa khỏe mạnh từ nền tảng, hướng tới năng suất và chất lượng ổn định.

BVTV Hậu Giang  là đơn vị uy tín chuyên cung cấp thuốc BVTV chất lượng cao, giúp cây trồng phát triển mạnh mẽ và đạt năng suất tối ưu. Chúng tôi cung cấp đa dạng sản phẩm phân bón, thuốc trừ sâu rầy và bệnh hại với giá cả hợp lý, phù hợp với mọi loại cây trồng và điều kiện canh tác. 

Với kinh nghiệm lâu năm trong ngành, BVTV Hậu Giang cam kết mang lại sản phẩm chính hãng, an toàn và hiệu quả cao. Hãy liên hệ ngay với chúng tôi để được tư vấn và chọn lựa phân bón phù hợp cho cây trồng của bạn!

Bạn đọc đừng quên theo dõi trang website để đón nhận thêm nhiều tin tức hay và bổ ích khác bạn nhé!

Công Ty TNHH BVTV Hậu Giang

Điện thoại: 0939 878 545

Địa Chỉ: Số 152, Ấp Mỹ Phú, Xã Hoà Mỹ, Huyện Phụng Hiệp, Tỉnh Hậu Giang.

Email: [email protected]

Website: https://baovethucvathaugiang.vn

Fanpage: https://www.facebook.com/61559265712567/