1. Phong tục canh tác và thực trạng rơm rạ sau thu hoạch

Trong văn hóa canh tác lúa của nông dân ĐBSCL, rơm rạ từng là phụ phẩm quan trọng của quá trình trồng lúa. Chúng là nguyên liệu cho thức ăn chăn nuôi gia súc, phục vụ một số nhu cầu trong sinh hoạt của người nông dân. Ngày nay, cùng với sự phát triển của máy móc, tập quán chăn nuôi thay đổi, nhu cầu sử dụng rơm rạ tại chỗ ngày càng giảm. Hệ quả là lượng rơm rạ sau thu hoạch bị bỏ lại ngoài đồng rất lớn. Trung bình mỗi hecta lúa tạo ra từ 8 –10 tấn rơm rạ, tức là với hàng triệu hecta canh tác, con số này lên đến hàng chục triệu tấn mỗi năm. Một phần nhỏ được tận dụng, còn lại bị bỏ hoặc đốt bỏ, gây áp lực lớn cho môi trường và cho chính vụ lúa tiếp theo.

Việc để tồn đọng rơm rạ ngoài đồng không chỉ gây mất mỹ quan, cản trở khâu làm đất, mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro. Trước hết, trong điều kiện ngập nước, khối rơm rạ chưa phân hủy sẽ sinh ra khí độc như metan (CH₄), sulfua hydro (H₂S), gây hiện tượng ngộ độc hữu cơ cho cây lúa non. Nhiều nông dân gọi đây là hiện tượng “vàng lá sinh lý” hay “ngộ độc rễ”, khiến lúa phát triển chậm, dễ đổ ngã và giảm năng suất. Thứ hai, rơm rạ còn là nơi lưu tồn mầm bệnh. Nấm đạo ôn, vi khuẩn gây lem lép hạt, khô vằn… đều có thể “trú ngụ” trên gốc rạ, sẵn sàng bùng phát ở vụ sau khi gặp thời tiết thích hợp. Không ít nông dân đã trải qua cảnh ruộng vừa gieo sạ, chỉ sau vài tuần đã thấy nấm bệnh xuất hiện dày đặc, nguyên nhân sâu xa chính là rơm rạ chưa được xử lý triệt để.

Như vậy, rơm rạ vừa có mặt lợi – giàu chất hữu cơ, nhiều nguyên tố dinh dưỡng, vừa có mặt hại – nếu để phân hủy tự nhiên trong điều kiện bất lợi sẽ trở thành nguồn gây độc và nguồn bệnh. Do đó, tìm ra giải pháp xử lý phù hợp là nhiệm vụ quan trọng để vừa tận dụng được giá trị, vừa hạn chế rủi ro.

2. Các giải pháp xử lý rơm rạ và tàn dư thực vật

Có nhiều hướng xử lý rơm rạ đã được nghiên cứu và áp dụng. Dưới đây là những giải pháp phổ biến và hiệu quả mời bà con cùng tham khảo:

2.1 Cày vùi kết hợp chế phẩm sinh học

Đây là biện pháp được khuyến khích rộng rãi trong sản xuất lúa hiện đại. Sau khi gặt, rơm rạ được cày vùi ngay xuống đất, đồng thời phun hoặc rải chế phẩm sinh học như Trichoderma chứa vi sinh vật phân giải. Nhờ có vi sinh, quá trình phân hủy diễn ra nhanh hơn, chuyển hóa thành chất mùn, giúp đất tơi xốp và giàu dinh dưỡng. Nếu chỉ cày vùi không có chế phẩm, rơm rạ sẽ phân hủy chậm, dễ gây ngộ độc hữu cơ. Do đó, việc sử dụng các sản phẩm sinh học như Trichoderma đã chứng minh hiệu quả rõ rệt. Nhiều địa phương ở đồng bằng sông Cửu Long hiện đã áp dụng và giảm đáng kể hiện tượng ngộ độc rễ đầu vụ.

2.2 Thu gom và tận dụng rơm rạ

Rơm rạ không nên chỉ xem là chất thải. Nếu được thu gom, nó trở thành nguồn nguyên liệu đa dụng: ép kiện làm thức ăn cho bò sữa, bò thịt; làm nguyên liệu trồng nấm rơm, nấm sò; phủ luống rau màu giữ ẩm và hạn chế cỏ dại; hay làm phân hữu cơ sau quá trình ủ. Thực tế, ở Long An và Trà Vinh, nhiều hợp tác xã đã hình thành dịch vụ thu mua rơm sau gặt, mang lại thêm thu nhập cho nông dân. Rơm rạ khô còn được chế biến thành giấy, ván ép sinh học, than sinh học. Đây là hướng đi gắn liền với nông nghiệp tuần hoàn và phát triển bền vững.
Tận dụng rơm rạ để làm nấm rơm, cải thiện thu nhập và xử lý tốt nguồn rơm rạ

2.3 Quản lý thủy lợi kết hợp phân bón hợp lý

 Sau khi cày vùi rơm rạ, quản lý mực nước trên ruộng đóng vai trò quan trọng. Nếu giữ nước sâu, rơm rạ phân hủy yếm khí, dễ sinh khí độc. Ngược lại, giữ nước nông hoặc tháo nước xen kẽ giúp tăng cường phân hủy, hạn chế độc tố. Đồng thời, việc bổ sung các loại phân bón lá, chế phẩm chứa canxi, silic, humic ngay sau sạ giúp cây con tăng sức chống chịu, vượt qua giai đoạn nhạy cảm. Đặc biệt trên đất phèn, nên rửa phèn trước khi gieo sạ để giảm nguy cơ ngộ độc kép do phèn + rơm rạ phân hủy.

2.4 Các công nghệ mới

 Gần đây, nhiều nghiên cứu về sản xuất than sinh học (biochar) từ rơm rạ đã cho thấy tiềm năng lớn. Than sinh học không chỉ giảm phát thải khí nhà kính mà còn là chất cải tạo đất lâu bền, giữ ẩm và giữ dinh dưỡng tốt. Một số dự án thử nghiệm tại An Giang, Đồng Tháp đã bước đầu thành công. Nếu nhân rộng, đây sẽ là giải pháp kép: xử lý rơm rạ – bảo vệ môi trường – tạo sản phẩm có giá trị kinh tế.

3. Ý nghĩa của việc xử lý rơm rạ

Xử lý rơm rạ mang nhiều tầng ý nghĩa:

Về nông nghiệp, nó bảo vệ cây lúa vụ sau khỏi nguy cơ ngộ độc hữu cơ, giúp bộ rễ khỏe mạnh, tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng, nhờ đó cây sinh trưởng tốt, năng suất cao và ổn định. Đất được cải tạo, tăng mùn, giảm chai cứng, tạo điều kiện cho rễ ăn sâu.

Về môi trường, xử lý rơm rạ đúng cách góp phần giảm ô nhiễm không khí do đốt rơm. Nhiều năm qua, khói rơm đã gây ô nhiễm nặng cho các đô thị như Hà Nội, TP.HCM khi vào mùa gặt. Ngoài ra, xử lý bằng biện pháp sinh học còn giảm phát thải khí nhà kính, phù hợp với cam kết giảm phát thải của Việt Nam trong bối cảnh biến đổi khí hậu.

Về kinh tế, rơm rạ từ chỗ bỏ đi trở thành nguồn thu nhập mới. Các mô hình trồng nấm rơm, sản xuất phân hữu cơ, ép kiện bán cho trang trại đã chứng minh hiệu quả kinh tế rõ rệt. Một số doanh nghiệp còn chế biến rơm thành sản phẩm xuất khẩu như nấm khô, than sinh học. Điều này mở ra hướng đi cho nông dân đa dạng hóa thu nhập, giảm phụ thuộc hoàn toàn vào hạt lúa.

Về xã hội và cộng đồng, quản lý tốt rơm rạ góp phần hình thành thói quen sản xuất sạch, nâng cao ý thức bảo vệ môi trường trong cộng đồng nông dân. Nếu cả cánh đồng cùng đồng lòng xử lý rơm, dịch bệnh giảm, không khí trong lành, chi phí thuốc bảo vệ thực vật cũng giảm. Đây chính là lợi ích cộng đồng lâu dài.

4. Tổng kết 

Rơm rạ không chỉ là chuyện của từng hộ nông dân. Nếu một hộ xử lý tốt mà hộ khác vẫn đốt bỏ, mầm bệnh và ô nhiễm vẫn ảnh hưởng chung. Do đó, cần có sự đồng bộ: hợp tác xã nông nghiệp tổ chức dịch vụ thu gom; chính quyền hỗ trợ chế phẩm, tập huấn kỹ thuật; doanh nghiệp tham gia tiêu thụ và chế biến rơm. Chỉ khi có sự phối hợp đồng bộ thì việc xử lý rơm mới mang lại hiệu quả bền vững.

Trong tương lai, xử lý rơm rạ sẽ không chỉ dừng ở mức “giải quyết phụ phẩm”, mà trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị lúa gạo. Xu hướng nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp tuần hoàn đòi hỏi tận dụng tối đa mọi nguồn tài nguyên, trong đó rơm rạ là nguồn nguyên liệu giàu tiềm năng. Từ phân hữu cơ, thức ăn chăn nuôi, nấm rơm, đến biochar, ván ép sinh học, rơm rạ sẽ dần khẳng định giá trị kinh tế – sinh thái

BVTV Hậu Giang  là đơn vị uy tín chuyên cung cấp thuốc BVTV chất lượng cao, giúp cây trồng phát triển mạnh mẽ và đạt năng suất tối ưu. Chúng tôi cung cấp đa dạng sản phẩm phân bón, thuốc trừ sâu rầy và bệnh hại với giá cả hợp lý, phù hợp với mọi loại cây trồng và điều kiện canh tác.

Với kinh nghiệm lâu năm trong ngành, BVTV Hậu Giang cam kết mang lại sản phẩm chính hãng, an toàn và hiệu quả cao. Hãy liên hệ ngay với chúng tôi để được tư vấn và chọn lựa phân bón phù hợp cho cây trồng của bạn!

Trên đây là toàn bộ thông tin về hướng dẫn cách sử dụng phân bón cho lá đúng cách. Bạn đọc đừng quên theo dõi trang website để đón nhận thêm nhiều tin tức hay và bổ ích khác bạn nhé!

Công Ty TNHH BVTV Hậu Giang

Điện thoại: 0939 878 545

Địa Chỉ: Số 152, Ấp Mỹ Phú, Xã Hoà Mỹ, Huyện Phụng Hiệp, Tỉnh Hậu Giang.

Email: [email protected]

Website: https://baovethucvathaugiang.vn

Fanpage: https://www.facebook.com/61559265712567/